الگوی واکنش نیروهای سیاسی داخلی به مداخلات آمریکا در ایران: مطالعه ی موردی تسخیر سفارتخانه ایالات متحده ی آمریکا

چهره ها، گروه ها و احزاب سیاسی مختلف و پرشمار یک کشور را می توان با شناخت شباهت های راهبردی و اصلی و کنار گذاشتن تفاوت های روشی و سلیقه ای جزیی و کم اهمیت شان، در قالب جریان های عمده و بزرگ سیاسی تقسیم بندی کرد. همه ی اعضای یک جریان علیرغم تفاوت های روشی و سلیقه ای در رفتار، مبانی اعتقادی و سوگیری رفتاری مشترکی دارند و می توان گفت رفتار همه ی آن ها از دسته ای از قواعد مشترک پیروی می کند. شناخت الگوی عمل این جریان های سیاسی فعال، یکی از مهم ترین پیش شرطهای مدیریت کلان کشور است. برای رسیدن به این شناخت، بایستی با بررسی چگونگی عمل این جریان ها در مقاطع مختلف، تصویر کامل و تقریباً روشنی از قواعد حاکم بر فعالیت آن ها به دست آورد. این کار موجب می شود که با تببین عملکرد نیروهای سیاسی فعال ایران و کمک به ترسیم الگوی حاکم بر عملکرد این نیروها، سیاست گذاران و رهبران جامعه راحتتر بتوانند رفتار این نیروها را در برابر وقایع احتمالی آینده پیش بینی و در صورت نیاز کنترل کنند. یکی از مسایلی که در دوره های مختلف واکنش های متفاوت احزاب و جریان های سیاسی را برانگیخته، مساله ی مداخله ی آمریکا در امور داخلی ایران است که از آن جا که از ابتدای دهه ی چهل آغاز شده و تا سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی تداوم یافته است. تسخیر سفارتخانه ی آمریکا در تهران در آبان 1358 توسط دانشجویان پیرو خط امام را می توان یکی از تاثیرگذارترین و مهم ترینِ این واکنش ها به این مداخلات دانست که از سوی نیروهای جریان مذهبی و انقلابی آن دوران انجام شد. پیامدهای گسترده و عمیق این واقعه در سیاست داخلی که به استعفای دولت موقت منجر شد و در سیاست خارجی که به قطع رابطه ی ایران و آمریکا انجامید، موجب شد که همه ی چهره ها و نیروهای فعال سیاسی ایران، مجبور شوند به این مساله نیز واکنش نشان دهند. رساله ی حاضر می کوشد با واکاوی عملکرد متفاوت فعالان سیاسی آن روز ایران در برابر این واقعه، به سوی تبیین چگونگی این برخوردها حرکت کند. از سال های پیش از پیروزی انقلاب، تقریباً همه جریان های فکری و سیاسی ایران را می توان به چهار گروه عمده دسته بندی کرد: لیبرالِ ملی گرا، التقاطی، مارکسیست و اسلام گرای سیاسی. نتیجه ی بررسی ها نشان داد که واکنش نیروهای اسلام گرای سیاسی به رخدادها، با الهام از رهبری امام خمینی و همراهی با مردم، معمولاً فعال و پیشینی بوده و در مقابل، جریان های دیگر معمولاً منتظر می مانند و متناسب با جریان غالب اجتماعی عمل می کردند.